Het gaat over Bach, Masai en de vuilnisbelt. Een dag vol inspirerende ideeën, iedereen wil erbij zijn, maar toegangskaartjes zijn niet te koop. Waar we het over hebben? Natuurlijk over TED, waarvan de Amsterdamse versie deze week al voor de vijfde keer werd georganiseerd. Ik mocht voor FrankWatching verslag doen en er live bij zijn. Hier lees je het verslag van de enerverende dag. Van mijn favoriete presentaties heb ik de videos bijgevoegd, zodat je zelf alles eenvoudig kunt meekijken.

Waarom gaan leiders van hero naar zero?

Manfred Kets de Vries is gefascineerd door leiders. Sterke leiders, maar ook corrupte leiders. Wat gebeurt er op die tocht van hero naar zero en hoe zorg je voor oprecht goede leiders? Het blijkt lastig om de soft skills van goed leiderschap onder de knie te krijgen. Om leiders te confronteren met hun ego, memoreert Kets de Vries een mooie ego-test met vragen als: staat jouw naam op het bedrijfspand? Of: is je partner geboren nadat jij je diploma van de middelbare school kreeg? Voor oprecht leiderschap zijn existentiële vragen en angsten relevant: de angst voor de dood of een betekenisloos leven. De angst voor isolatie of eenzaamheid. Of de angst om je vrijheid te verliezen. Goede leiders kunnen op een constructieve manier met deze angsten omgaan. Door jezelf te kennen en zinvol werk te doen. Door iets na te laten aan de volgende generatie. Zo maakt een goede leider het verschil.

Zij verdwijnen, maar hun foto’s nooit meer

Jimmy Nelson is brits fotograaf en zich bewust van verdwijnende culturen. Daarom is hij gestart met het ambitieuze project ‘Before they pass away’: verdwijnende culturen vastleggen op foto’s, nu het nog kan. Hij verhaalt over buiten plassen in een dronken bui bij -35 graden, om daarna afgelikt te worden door 40 elanden die wanhopig op zoek zijn naar zout. Tot grote hilariteit van de Tsataan-stam, waar hij op dat moment te gast is.

Toch was het juist deze blunder en zijn kwetsbaarheid die zorgden voor een band. Nelson heeft mooie lessen voor de zaal: kijk beter naar wat je ziet. Een foto lijkt misschien op drie afrikaanse vrouwen, maar het blijken mannelijke Sumburu-krijgers die met hun blote handen een leeuw kunnen doden “en natuurlijk de rest van de dag in hun rokjes met hun haren bezig zijn”.

 Amerikaanse perzikken en Duitse kokosnoten

In de middag vertelt Fons Trompenaars over effectief werken bij cultuurverschillen. Alle culturen delen dezelfde dilemma’s (wil je getuigen tegen een vriend?), maar het verschilt sterk hoe zo’n dilemma wordt opgelost. Zo vergelijkt Trompenaars amerikanen met een perzik: zacht en toegankelijk van buiten, met een harde pit. Duitsers ziet hij als kokosnoten: een harde harige schil, waarmee ze hun privéleven afschermen van de buitenwereld. Hoe kunnen groepen met zo’n verschillende visie dan toch samenwerken?

Groepen met diversiteit moeten hun gezichtspunten combineren tot een hogere realiteit die ze wel samen delen. Dit klinkt wellicht vaag, maar Trompenaars is de uitdaging aangegaan om dit heel praktisch te maken. In zijn app kun je aangeven wat jouw cultuur is en waar of met wie je werkt. De app geeft aan welke culturele verschillen je kunt verwachten en geeft je praktische tips. Meer weten? Dan vind je hier zijn presentatie en app.

Revolutie van vrouwen, mannen, broers en zonen

De Egyptische journaliste Mona Eltahawy vertelt hoe ze in november 2011 door de politie werd gemolesteerd en sexueel misbruikt. Omdat haar armen in het verband zaten kon ze niet schrijven, dus besloot ze om haar lichaam als haar canvas te gebruiken en haar lichaam zo terug te eisen.

Mona is helder over de sociale en seksuele revolutie die nodig is in Egypte. We hebben Mubarak weggestuurd, nu is het tijd om de onderdrukking uit ons huis en onze slaapkamer te verjagen. Daarvoor moeten vrouwen en mannen samenwerken. Het gaat niet alleen om de vrouwen, maar ook om mannen, zoons en broers. Om dat te realiseren, wil ze in het licht staan, met haar wonden. Want alle wonden hebben het licht nodig. Dat is hoe de revolutie echt kan slagen.

Vechten voor zingeving in vredestijd

Jakob Wood vocht als militair voor de Verenigde Staten in Irak en Afganistan: “my hands were trained for war”. Maar daar zag hij niet alleen oorlog, maar ook opoffering, liefde en dappere medestrijders. Toen hij na een aantal jaren weer thuis was, zag hij op televisie beelden van de aardbeving in Tahiti. Met enkele collega-militairen, die hij amper kende, besloot hij op reis te gaan en hulp te bieden in een traject dat ze Team Rubicon doopten.

In Haïti besefte Wood dat “my hands were not trained for war, they can help and heal people”. Hij zag dat zijn militaire vaardigheden van groot nut zijn bij natuurrampen. Dat juist militairen dan belangrijke hulp kunnen bieden. Bovendien voelde hij zichzelf geheeld door dit werk. Het voelde als een verplichting om dit ook aan andere veteranen te vertellen. Mensen die zich bij thuiskomst vaak ontheemd voelen en een doel en zingeving in hun leven missen. Hij leerde dat veteranen, door anderen te helpen, ook zichzelf helpen en helen, het helpt ze de onzichtbare wonden van een oorlog te genezen.

Dat is niet iets dat alleen in de Verenigde Staten relevant is. Wood heeft inmiddels samengewerkt met veteranen uit Noorwegen: “man just like us, only they are much more good looking”. Met zijn presentatie bij TED wil hij laten zien dat veteranen veel voor de wereld kunnen betekenen, ook in vredestijd.

Muziek vanuit de 3D-printer en de vuilnisbelt

Dan hebben we opnieuw, hoe kan het anders in het Concertgebouw, muziek. Bijzondere muziek. Eerst zien we een 3D-geprinte viool, waaruit alleszins redelijke muziek komt. Wel is de muziek wat vlakker dan uit een klassieke viool. In de video die ik zelf maakte, hoor je het verschil tussen de twee instrumenten:

Daarna komt het spektakel. Favio Wood uit Paraguay vertelt over de vele gezinnen die leven van afval van de vuilnisbelt. Dit is de grondstof voor hun huizen, voor hun leven. Juist met dit afval is een muziekproject gestart. Om kinderen muziek te leren, maar ook om ze voor het eerst van hun leven iets te geven waar ze eigenaar van zijn, iets waar ze voor moeten leren zorgen: hun eigen muziekinstrument dat is gemaakt van afval. In een orkest spelen de kinderen samen: niet om een groot muzikant te worden, maar om een goed mens te worden. “The important things are not the instruments, but the children”. Zo helpen de instrumenten de kinderen om waarden te ontwikkelen, waarden die ze in hun gemeenschap anders niet zouden ontwikkelen. En de muziek? Die is ook nog eens fantastisch!

Screw it: waarom je telefoon open moet kunnen

Bas van Abel heeft een mooie missie: de wereld mooier maken met een mooie telefoon. Hij begint zijn presentatie met schroeven oftewel screws: “If you screw up the screws, you screwed it!” Zo haalt hij uit naar Nintendo en Apple, die hun apparaten voorzien van obscure schroeven waardoor je het apparaat niet zelf meer uit elkaar kunt halen.

Hij werkt daarom aan een andere telefoon, de fairphone. Een telefoon met open source-software, die je makkelijk kunt openen om modules aan te passen. Om zo niet alleen je telefoon, maar ook de economie achter de telefoon beter te gaan begrijpen. Achter onze telefoons zit namelijk een hele economie van uitbuiting bij het mijnen van kostbare mineralen. Om met Van Abel te spreken: “Get your screwdriver, start screwing it. If you can unscrew something, you might find out that you can actually fix it.”

The flying of the lying dutchman?

Floris Kaayk vertelt ons over een universele droom van de mensheid: vliegen met echte vleugers. Als animator en filmmaker bedacht hij het alter ego Jarno Smeets, een fictieve ingenieur die via een online project zijn droom van echte vleugels deelde in het Human Birdwings Project. Jarno werd een online icoon die volop door serieuze media werd geïnterviewd en zelf internationale techblogs wist te fascineren. Hoewel sommige van zijn volgers hem betrapten op kleine foutjes, viel hij niet door de mand.

Na zijn in scene gezette vlucht met vleugels, explodeerde de belangstelling voor Jarno en kreeg hij al snel miljoenen views. Daarna was het tijd voor de onthulling: in De Wereld Draait Door vertelde hij eerlijk over zijn project, waarna hij binnen vijf minuten wereldwijd trending topic op Twitter was. Floris alias Jarno laat daarmee op een prachtige manier de kracht en pracht van dromen versus realiteit zien. Het is niet vast te stellen wat mooier is: de vliegende Jarno, of filmmaker Floris die een geweldig online verhaal vertelt.

Als wetenschap een spelletje wordt

Voor wetenschappelijk onderzoek is soms gigantisch veel rekenwerk nodig. Bovendien kunnen computers niet alles, sommige dingen zijn nu eenmaal beter te analyseren door mensen. Dat bracht het team van EyeWire van het MIT op het idee om een game te ontwikkelen: een spel waarin gamers worden uitgedaagd om te helpen bij het modelleren van neurale netwerken rond ons oog. Het project heeft inmiddels meer dan 90.000 gamers aangetrokken uit meer dan 100 landen. Gamers die niet alleen een spelletje spelen, maar ook helpen bij het oplossen van serieuze wetenschappelijke uitdagingen.

Lichtgevende muizen en de nabije toekomst van stamcellen

Hans Clevers neemt de zaal mee in een fascinerend verhaal over lichtgevende muizen die helpen om in de toekomst vele ziektes te genezen. Maar hoe kan dat? Bij Clevers draait alles om stamcellen, de basisblokken in ons organisme die zich kunnen ontwikkelen tot allerlei cellen. Clevers vertelt dat wetenschappers er in geslaagd zijn om een lichtgevende muis te maken, waarin zichtbaar is waar gemanipuleerde stamcellen terecht komen. Een variant, de confetti-muis, bestaat uit verschillende kleuren die willekeurig worden gegenereerd. Dit lijkt een bizarre manipulatie, maar dankzij dit onderzoek was het mogelijk om met stamcellen een stukje darmwand van een muis te repareren.

Het zijn toepassingen die er misschien op termijn voor  zorgen dat allerlei cellen gerepareerd kunnen worden, waardoor complexe ziektes als kanker of Alzheimer genezen kunnen worden. Dat klinkt nu nog als toekomstmuziek. Maar dat was een lichtgevende muis enkele jaren geleden ook.

Een concrete toepassing van stamcellen horen we later op de middag, wanneer Benno Naaijkens de TEDxAmsterdam Award wint met zijn StemBell-idee om stamcellen in te zetten bij de reparatie van beschadigingen aan de hartwand na een hartaanval. Waarbij de stamcellen gericht worden ingezet op beschadigde plekken. Met de PR van de award hoopt hij extra financiering te krijgen om zijn ideeën verder te ontwikkelen.

Kijken naar muziek

Etiënne Abelin wil graag zijn passie voor klassieke muziek met de zaal delen. Hij vertelt hoe GPS de klassieke landkaart heeft vervangen en veel bruikbaarder is. Zo’n moderne landkaart heeft hij gevonden voor klassieke muziek. Niet langer een saai notenschrift, maar een moderne Music Animation Machine. In 3d kun je live meekijken met muziek, de verschillende instrumenten volgen en je tegelijkertijd laten meevoeren op de noten die je hoort. Muziek wordt zo nog interactiever en meeslepender.

Business? Dan moet je in Afrika zijn

Peter Ngatia Nguura is een kleine Keniaan in een glimmend grijs zakenpak. Hij vertelt dat Afrika dé plek wordt om zaken te doen. Er zijn de afgelopen jaren belangrijke veranderingen geweest, waar hij persoonlijk over vertelt. Zo is de gelijkheid tussen man en vrouw belangrijk geworden en wordt dit ook binnen het rechtstelsel nageleefd. Ook zijn de mogelijkheden om te bankieren voor gewone afrikanen veel eenvoudiger geworden. Tel daarbij het groeiende onderwijs op, ook voor vrouwen. Zo ontstaat een continent dat gaat groeien. Wil groeien. Maar Afrika heeft daarbij nog steeds onze hulp nodig. Wij kunnen naar de mensen luisteren, met ze praten, onze harten met ze verbinden. En het allerbelangrijkste: het goede nieuws over Afrika verspreiden. Want die inspiratie heeft Afrika nodig voor haar onstuitbare ontwikkeling.

Hoe slim is Heleen Mees?

De zaal is natuurlijk benieuwd naar de ervaringen van Heleen Mees in New York, maar daar wil ze zelf niets over kwijt. “What happens in New York, stays in New York.” Wel wil ze ons vertellen over China. Ze ziet de Aziatische grootmacht als de oorzaak van de crisis.

En die is wat haar betreft nog lang niet voorbij, omdat China nog steeds een overschot aan goedkope arbeidskrachten heeft. Sterker nog: het gevaar uit China wordt alleen maar groter, nu China’s technologie steeds slimmer wordt en het innovatie-gat weet te dichten. “China wants to outsmart us”, zo houdt zij de zaal voor. Daarom zit er voor ons maar één ding op. Denk als Picasso en “imagine the unimaganable, think the unthinkable, outsmart yourself”. Het is een wijze boodschap. Want als het gaat over slimme en domme dingen doen: daarmee heeft Mees persoonlijk volop ervaring.

De opvolger van ‘the phone in your pocket’

Natuurlijk is TED niet alleen maar intellectuele ervaringen. Juist de praktische intermezzo’s maken het tot een geweldige dag. Zo laat Bart Remes kleine drones door de zaal vliegen. “Over 5 jaar hebben jullie er allemaal één in je broekzak, net zoals je nu een smartphone hebt.”

Dadara vermaakt het publiek met zijn omstreden kunstwerk op Burning Man en vertelt ons over echt contact en likes, versus die op Facebook. Dan zijn er natuurlijk ook dansers, een blazersensemble en volop andere muzikanten en artiesten.

Juist die afwisseling maakt TED elke keer weer uniek en de moeite waard. En daarin is ook deze vijfde editie in Amsterdam weer ruimschoots geslaagd.

Het origineel van dit artikel vind je op Frankwatching.