‘Welnee, ik ben niet hoogbegaafd!” Veel zzp’ers waarmee ik werk, herkennen zich niet in het beeld van hoogbegaafd of bijzonder intelligent. Ze zeggen: “Ik heb nooit een klas overgeslagen op school”, terwijl ze wel op een hoog niveau functioneren.

Hoogbegaafden hebben een hoog IQ, soms wordt 130 als maatstaf aangehouden. Maar er zijn ook bijzonder begaafden, daarbij draait het niet alleen om IQ maar ook om andere typerende kenmerken. Als bijzonder begaafde ben je misschien minder extreem dan hoogbegaafden, maar je lijkt er wel op. Als je jezelf nou geen Einstein voelt (die het op school trouwens ook niet zo bijzonder deed), zijn er wellicht kenmerken van begaafden waarin je jezelf toch herkent.

Wat zijn de typerende kenmerken van bijzonder begaafden en hoogbegaafden? Wat herken jij bij jezelf?

Hoogbegaafd en de lat hoog leggen

Vaak leggen begaafden de lat onbewust hoog, ook voor zichzelf. Hun cognitieve vaardigheden zien ze niet als iets bijzonders, omdat ze zichzelf vergelijken met mensen die nog opvallender zijn.

“Een proefschrift schrijven en binnen vijf jaar afronden? Nou, dat was normaal bij mijn collega’s op de universiteit. En een flink aantal was ook nog hoofddocent of hoogleraar; dat waren de echte uitblinkers. Vergeleken met hen voelde ik me heel gewoontjes toen ik mijn promotie-onderzoek deed.”

Het is goed om te beseffen dat je de buitenkant van een ander (bijvoorbeeld een zelfverzekerde hoogleraar) vergelijkt met je eigen binnenwereld (een promovendus die twijfelt over zijn proefschrift). Daardoor kun je jezelf onderschatten, als begaafde die de lat onbewust hoog legt.

Hoogbegaafd en intense leerhonger

Hoger begaafden hebben een natuurlijke drang om hun intelligentie en talenten te benutten. Omdat ze intelligenter zijn en over meer talenten beschikken, streven ze ernaar hun brein intensiever, vaker, verder en dieper te gebruiken. Het brein van hoogbegaafden is te vergelijken met een jachthond die naar buiten moet om te rennen en zijn energie kwijt te kunnen. Net zoals zo’n hond dagelijks intensief uitgelaten moet worden, heeft ook het brein van een hoogbegaafde de behoefte aan dagelijkse intensieve uitdaging.

Begaafden willen nieuwe dingen leren, zich verdiepen, verbreden, hun hoofd inzetten en al hun talenten gebruiken. Niet alle hoogbegaafden willen zich overigens eindeloos verdiepen op één gebied. Veel begaafden verdiepen zich tot het niveau dat voor henzelf interessant is. Daarna zijn ze klaar met dat onderwerp en storten ze zich op iets anders. Voor mensen met gemiddelde intelligentie is dat onbegrijpelijk. Partners zien hoofdschuddend aan dat er alweer een stapel boeken van de bibliotheek is gehaald, of vragen zich af of die nieuwe cursus wel echt nodig is. Want ‘je had toch net dat andere diploma gehaald’?

Hoogbegaafd en meer verschillen zien

Naast begaafdheid is expertise relevant. Maar wat is een expert? Eenvoudig: een expert is iemand die meer verschillen ziet. Ga je in de polder wandelen met een vogelaar, dan zal die vogelexpert meer verschillende vogels waarnemen dan de leek. Bij een voetbalwedstrijd ziet het neefje van acht dat dagelijks op YouTube voetbal kijkt meer verschillen dan de oom die niks om voetballen geeft. Maar met zijn opleiding in architectuur zal de oom in het stadion meer details waarnemen in het ontwerp en de bouwconstructie dan het voetbal-expert-neefje. 

Begaafdheid hangt niet alleen samen met intelligentie, maar ook met interesse. Boeien dingen je, dan verdiep je je er spelenderwijs in. Je kijkt meer filmpjes, leest meer, of experimenteert meer. Juist door die versterkte interesse en motivatie gaan expertise en begaafdheid zich ontwikkelen. Begaafden met interesse en leerhonger kunnen zich razendsnel nieuwe gebieden eigen maken.

Omdat je voor jezelf de lat hoog legt, onderschat je zelf soms ook hoe snel je iets kunt en hoe hoog je niveau al is. Dat kan zich bij bijvoorbeeld uiten in teleurstelling over het matige niveau van anderen om je heen. Voor buitenstaanders is het soms onbegrijpelijk hoe snel een begaafde op een hoog niveau functioneert, daarin kun je door anderen worden onderschat: ‘Je doet dit pas net, dan kun je nog geen expert zijn’.

Hoogbegaafd en stappen overslaan

Hoogbegaafden hebben veel parate kennis en een groot werkgeheugen, daardoor beschikken ze over veel kennis en herinneringen. Ze kunnen vaak in korte tijd meer overzien en verder vooruit en terugkijken; ze overzien meer stappen en dus meer consequenties. Hoogbegaafden denken bij wijze van spreken twaalf stappen vooruit, waar normaal begaafden drie stappen verder kijken. Dat kan betekenen dat een hoogbegaafde juist meer tijd nodig heeft om ergens een mening over te vormen of in actie te komen. Het plaatje in het hoofd moet eerst helemaal kloppen (Rianne van de Ven, 2021).

Iemand met een meer gemiddelde intelligentie kan deze snelle denkstappen van de begaafde vaak niet volgen. Mensen die zich nog niet bewust zijn van hun eigen hoogbegaafdheid nemen onbewust aan dat anderen ook op dezelfde manier denken. Daardoor kunnen misverstanden en zelfs conflicten ontstaan. Als je gaat begrijpen dat het voor jou vanzelfsprekend is om de stappen A tot H in één klap te overzien maar dat anderen daar via A-B-C-D in alle rust naar toe moeten worden geleid, wordt het contact met mensen met gemiddelde intelligentie makkelijker en leuker.

Voor je eigen bedrijf is het belangrijk om te begrijpen dat jij meer, dieper of sneller denkt dan anderen. Dit kunnen juist de kwaliteiten zijn waarop je jouw bedrijf bouwt, omdat je hiermee anderen enorm van dienst kunt zijn. Het is ook belangrijk om te beseffen dat jouw klanten wellicht baat hebben bij een stapsgewijze uitleg, of dat je er tijdens een intakegesprek bewust aandacht aan geeft niet te snel te gaan. 

Hoogbegaafd en zich van meer dingen bewust zijn

Naarmate intelligentie toeneemt, neemt ook bewustzijn toe. Mensen met een hogere intelligentie zijn zich bewuster van complexiteit en samenhang. Ze merken dingen op die anderen niet zien of beseffen. Het is voor begaafden zo vanzelfsprekend om dingen met elkaar te combineren, acht stappen vooruit te denken, vier niveau’s diep te overzien en vijf disciplines in de breedte erbij te betrekken, dat ze niet waarnemen dat dit bij anderen niet zo werkt. Als ze meer leren over hoogbegaafdheid, hebben ze vaak een ‘aha’-moment.

Nuances die normaal begaafden ontgaan, komen bij hoogbegaafden wel binnen. Ze zien en voelen gewoonweg meer verschillen. Met hun hogere intelligentie gaan ze op zoek naar overzicht en begrip en kunnen ze denken op een hoger abstractieniveau (Van de Ven, 2021).

Bewustzijn op zielsniveau van hoogbegaafden

Bij dat verhoogd bewustzijn gaat het niet alleen om praktische dingen, onthouden of verbanden zien. Het gaat soms ook om een bewustzijn op zielsniveau, een diepe verbondenheid die je kunt voelen met alles om je heen en een diepgaand gevoel van zingeving of juist gebrek daaraan. Het gebrek aan zingeving kan voor een begaafde letterlijk fysieke pijn opleveren, bijvoorbeeld als het gaat om het lijden van anderen, zorg voor het milieu, klimaat, het eten van dieren en andere thema’s. Begaafden kunnen zich van zulk lijden al op heel jonge leeftijd bewust zijn.

Begaafdheid in je eigen bedrijf inzetten

Het is paradoxaal dat veel begaafden zich er in het dagelijks leven niet van bewust zijn in hoeverre hun denken anders is dan dat van anderen.

Als ondernemer is het cruciaal om je eigen versnelling te kennen en te weten wanneer je voluit kunt gaan en wanneer je moet terugschakelen naar het tempo van je klanten. Bewustzijn van je eigen schakelsnelheid voorkomt problemen. Je leert aan te voelen wanneer je te snel gaat of welke stappen je duidelijker moet uitleggen.

Het is overigens ook cruciaal dat je als begaafde je niet de hele dag hoeft aan te passen aan het tempo van anderen. Het is essentieel dat je regelmatig wél op jouw tempo en met jouw diepgang kunt werken. Zorg ervoor dat je als baas van je eigen bedrijf zulke momenten voor jezelf organiseert.

Door je versnelling, verbreding, verdieping en stapeling van expertises kun je als zelfstandig ondernemer een breed palet opbouwen aan dingen waar je in thuis bent. Maar daarmee verdien je niet zomaar geld. Daarvoor zijn ook vaardigheden als ondernemer nodig. Je moet leren om jouw expertise te verpakken tot een product waar klanten voor willen betalen. Gelukkig is dat geen talent, maar gewoon een skill: je kunt het leren. Het is net als leren zwemmen: dat kan bijna niemand vanzelf, maar vrijwel iedereen kan het leren. Als business coach vind ik het geweldig om begaafde zelfstandigen te helpen bij het ontwikkelen van de praktische skills, waarmee jouw begaafdheid en bedrijf nog veel beter uit de verf komen.

Verbinding op zielsniveau door je bedrijf: dat kan

In mijn business coaching werk ik het liefst individueel met mensen om vast te stellen: wat is jouw unieke begaafdheid? Waar zie je meer verschillen? Waar ga jij sneller, dieper of breder? Daarna gaan we het over je bedrijf hebben: hoe kun jij met je unieke talenten enthousiaste fans krijgen voor je werk? Welk aanbod past daarbij? Hoe vraag je daar goede prijzen voor, die je fans graag betalen?

Als je op zulke vragen een antwoord vindt, bouw je een heerlijk bedrijf waar je goed mee verdient en dat jou en je fans vervulling geeft. De connecties met je klanten, met die enthousiaste fans, gaat voelen als een verbinding op zielsniveau. De zingeving waar je als begaafde zo naar snakt, vind je vlakbij: in het bedrijf dat je zelf neerzet. Je bedrijf wordt het platform waarin je jouw zielsmissie op aarde brengt. Krachtig en praktisch, elke dag weer. Het is verslavend mooi om als zzp’er aan zo’n bedrijf te werken. Voor mij is dat de essentie van ondernemen: met jouw talenten anderen van dienst zijn, je begaafdheid en energie in de wereld brengen, en daar een fijn inkomen mee verdienen.

---

Dit artikel is een hoofdstuk uit mijn nieuwe boek ‘Gids voor begaafde zzp’ers’. Klik hier en ontvang straks gratis een aantal hoofdstukken van het nieuwe boek.