Dit artikel is een hoofdstuk uit mijn nieuwe boek voor (hoog)begaafde zzp’ers, dat binnenkort uitkomt. Lees hier alvast waar veel zelfstandigen blijven hangen, en waarom dat niet nodig is. Wat herken je van je eigen bedrijf?

Er zit meer in! Maar hoe krijg ik dat er uit?

Als business coach werk ik veel met begaafde zzp’ers. Slimme en creatieve mensen, met volop talent. Toch komt een te groot deel van deze zelfstandigen niet verder. Ze zijn steengoed in hun vak, hebben volop talenten en werken hard. Maar ze blijven hangen en moeten relatief hard werken, ervaren weinig vrijheid en voelen ‘dat er meer in zit’. Maar hoe krijg je dat er uit? Daar komen ze niet uit.

Logische groeistappen voor zzp’ers

In mijn werk als business coach kijk ik met de bril van groeifasen. Dat zijn logische stappen, waar je als zzp’er doorheen kunt gaan met je groei. Net zoals een boom groeit van een klein kiemplantje, via een miniboompje naar een brede boom met een grote kruin. Het leuke van deze groeifasen is: alle fasen zijn prima en leuk. Je hoeft als ondernemer ook niet per se door te groeien naar een groot bedrijf.

De fase waar teveel zzp’ers blijven hangen

Maar wat niet leuk is, is als je in fase 0 blijft hangen. Fase 0 is als het ware het begin, de kastanje die net openbarst, boordevol groeipotentie. Het is een leuke fase, maar je wilt dat zo’n fase in je bedrijf niet veel langer dan een paar maanden duurt. Toch zijn er volop zelfstandigen die tien jaar of langer in deze fase blijven hangen.

Hoe kan dat?

Fase 0 is de situatie waarin veel zelfstandige professionals zich bevinden voordat ze het groeifasen model leren kennen, voordat ze bewust nadenken over hun groei en de stappen die ze daarbij kunnen onderscheiden. Daarmee is fase 0 eigenlijk de manier van werken die veel zzp’ers, vaak onbewust, voor zich zien als ze het hebben over ‘eigen baas worden’ of ‘interim werken’ of ‘een eigen praktijk beginnen’.

De term ‘Fase 0’ kan misschien erg negatief op je overkomen, want je voelt je geen beginner. Je bent wellicht al lang eigen baas, hebt al veel geprobeerd, je hebt volop werkervaring. Vergis je niet: sommige zelfstandigen hebben al twintig jaar een eigen bedrijf en zitten nog steeds in deze fase 0. Waarom? Omdat ze niet beseffen dat het ook anders (en veel leuker!) kan.

Hoe ziet fase 0 er uit? En wat zijn typerende uitdagingen waar je hier tegenaan loopt? 

Groeien als zzp’er: je voelt je onzeker over je tarieven

Doordat je in deze fase nog geen bewust beeld hebt van hoe groei er uit kan zien, maak je keuzes onbewust en niet zo handig. Je hebt bijvoorbeeld nog geen expliciet beeld van wie je fans kunnen zijn: klanten die graag wat meer voor jouw diensten willen betalen. Daarom concurreer je met iedereen en twijfel je of je tarieven niet te hoog zijn. Voor de zekerheid vraag je daarom niet teveel geld, je wilt je klanten niet kwijtraken.

Omdat je je nog niet richt op je fans, kost je werk je regelmatig veel energie. Natuurlijk zijn er ook volop leuke dingen, maar als je eerlijk bent zijn er teveel dingen die je energie zuigen. Dat zou je graag anders willen.

Omdat je onzeker bent over je prijzen, is het gevolg dat je harder moet werken en minder verdient dan zou kunnen. Daarom noem ik dit de fase van de ‘worstelende expert’. Al zal eerlijk gezegd lang niet elke expert deze fase als een worsteling ervaren. Maar als je even doorleest, herken je misschien toch een aantal dingen.

Ben jij, net als Willem, een worstelende expert?

Er zijn volop zelfstandigen in deze fase die met veel plezier hun werk doen, of genoeg geld verdienen. Toch zouden zij er, met wat slimme keuzes in hun bedrijf, meer uit kunnen halen: leukere klanten, uitdagender werk, bredere inzet van je talenten, meer afstemmen op en gebruik maken van je intensiteiten en gevoeligheden. Daarom is dit toch de fase van de worstelende expert: omdat het gewoon beter, leuker en anders kan. 

Willem is IT-expert en interim professional. Grote merken huren hem in om hun development-teams te ondersteunen met programmeerwerk. Het is vaak best interessant werk en Willem verdient een mooi uurloon. Als hij volle weken werkt, verdient hij uitstekend; veel meer dan vroeger toen hij nog een baan had.
Toch voelt Willem zich af en toe onrustig. Hij vindt zelf dat hij niet mag klagen. Maar als hij eerlijk is tegen zichzelf, had hij zich meer van het ondernemen voorgesteld. Hij zit lange dagen op kantoor en voelt zich af en toe de huurling in het leger van een ander. Als hij zomervakantie heeft verdient hij niks en in zulke weken kan hij zich zorgen maken over zijn krimpende spaarpot. Ook tussen twee klussen in zit hij soms een paar weken thuis, dat maakt hem onrustig. Wat als zijn huidige opdrachtgever hem niet meer inhuurt? Zo groot is zijn netwerk nog niet, hoe krijgt hij dan een volgende klus? Of wat als er een recessie komt en grote organisaties het werk met hun eigen medewerkers aankunnen?
Maar het meest ergert het Willem dat hij niks blijvends neerzet. Zijn programmeerwerk is fijn voor zijn klanten, maar zelf laat hij niks achter en hij bouwt weinig op met zijn bedrijf. Dat zou hij graag anders willen.

Je bent een expert in je vak als zzp’er

Typerend voor fase 0 is dat je goed bent in je vak. Je doet niet zomaar werk. Je hebt ervaring of een opleiding die je tot een expert maken. Je kunt iets. En er zijn cliënten die daarvoor willen betalen. Misschien kun je websites maken, hoogbegaafde kinderen en hun ouders coachen, of je begeleidt IT-projecten bij een groot bedrijf. Welk vak je precies doet, hoe je dat hebt geleerd en voor wie je werkt doet er niet toe. Fase 0 is toepasbaar in alle branches en sectoren. 

Je voelt je meer expert dan ondernemer als zzp’er

Je vindt het leuk om je vak uit te oefenen en om mensen daarmee te helpen. Misschien heb je jarenlang gedroomd of getwijfeld over je eigen bedrijf. Of wilde je het helemaal niet maar moést je wel ondernemen omdat dat in jouw vakgebied of branche nu eenmaal de gewoonte is. Maar als je in je hart kijkt, voel je je eigenlijk niet echt ondernemer. Je voelt je meer expert in je vak. Je expertise is je bestaansrecht, de kurk onder je bedrijf. 

Je verdiept je graag verder als expert

Als je denkt over opleiding en ontwikkeling, denk je vaak vanuit je vakgebied. Misschien doe je een nieuwe coachingsopleiding, of een verdieping in je vak. Of je leert nog een nieuwe expertise, zodat je nog meer te bieden hebt. Je bent enthousiast om jezelf als expert verder te verbreden en verdiepen. Al is het wel de vraag of dat meer oplevert voor je bedrijf. Die opleidingen kosten veel geld en tijd, kun je dat terugverdienen met je bedrijf? Dat is een vraag die je jezelf, als expert, eigenlijk meestal niet stelt. Je hebt leerhonger en verdiept je graag; dat is je belangrijkste motivatie om een nog betere expert te worden. 

Je pakt alles aan en werkt voor iedereen als zzp’er

Typerend voor fase 0 is dat je voor vrijwel iedereen werkt. Je ziet je markt breed en iedereen die een beroep op je doet wil je helpen. De afwisseling in klanten is best leuk, zeker voor begaafde professionals. Je moet je steeds weer inwerken, nieuwe dingen leren en dat doet een beroep op veel van je talenten en je leerhonger. 

Toch heeft het werken voor iedereen ook nadelen en eigenlijk weet je dat best. Je concurreert met iedereen en wordt minder als een expert gezien. Je tarieven moeten concurrerend zijn en blijven relatief laag. Of je verdient best een mooi uurtarief, maar je weet en voelt dat je eigenlijk meer waard bent voor sommige van je klanten. Tegelijkertijd heb je klanten die klagen over je tarief of weglopen naar een ander die goedkoper is. Dat kan je onzeker maken over je eigen waarde en toekomst. 

Je bent onzeker over hoe je meer klanten krijgt als zzp’er

Omdat je werkt voor iedereen, is marketing en verkoop lastig. Je hebt geen duidelijke plek waar je je beste cliënten vindt, of een heldere manier van verkopen. Je hebt soms het gevoel dat klanten je toevallig weten te vinden, en te vaak is dat ook zo. 

Je doet wellicht af en toe mee aan een marketingactie. Zo investeer je eens wat in adverteren op Facebook of LinkedIn, een andere keer laat je je verleiden tot een advertentie in een lokaal krantje. Je doet mee aan een training om filmpjes te maken voor je bedrijf of om te leren bloggen. Of je laat je overhalen door een tv-programma dat je aanbiedt om een item over jouw bedrijf te maken. Dat blijkt om een filmpje van nog geen vijf minuten te gaan, dat je duizenden euro’s kost en niks oplevert. 

Werken op uurbasis of per behandeling als zzp’er

Kenmerkend voor fase 0 is dat je werkt op uurbasis of consultbasis. Misschien verdien je als interim professional wel een prachtig totaalbeddrag per maand, gebaseerd op een mooi uurtarief. Of je hebt een praktijk vol cliënten die een goed tarief voor je consulten betalen. 

Maar als je eerlijk bent, is die gevulde praktijk of goedbetaalde interim klus soms een gouden kooi. Je verdient goed, maar daarvoor moet je volop uren maken. Als je niet werkt, verdien je niks. Je vakanties zijn daardoor kostbaar: je geeft extra geld uit én je inkomsten staan stil. Dat besef zorgt ervoor dat je jezelf misschien minder vakanties en vrije tijd gunt dan je eigenlijk zou willen. 

Ondernemen voelt daardoor niet als die vrije rol die je eigenlijk wilde. Misschien voel je jezelf af en toe wel een slaaf van het geld, of dagdroom je over een wereld waarin geld niet belangrijk is. Of je mijmert over een klein zelfvoorzienend huisje in het bos met een eigen moestuin. Je verlangt naar een manier van leven waar je niet je uren hoeft te ruilen voor geld. 

Je werk is niet schaalbaar als zzp’er

Een gevolg van het werken op uurbasis of per consult, is dat je werk maar beperkt schaalbaar is. Natuurlijk kun je in een maand best eens 10-20% meer werk leveren. Je draait wat meer directe uren, maakt wat langere dagen, of werkt een aantal extra uurtjes in het weekeinde. Maar je weet dat dat op lange termijn niet houdbaar is. 

Stel dat heel populair wordt en twee tot driemaal zoveel klanten krijgt? Dan zou je dat werk niet aankunnen. Je zou personeel kunnen aannemen of klanten kunnen doorverwijzen naar collega’s, maar je zou niet zelf die extra klanten kunnen helpen. Dit hoeft overigens niet zo te blijven: in volgende groeifasen ontdek je hoe je wel kunt opschalen en je bedrijf minder afhankelijk wordt van jouw ureninzet.

Je agenda kan je onrustig maken

Doordat je werk beperkt schaalbaar is en je niks verdient als je zelf geen uren maakt, kan je agenda een bron van onrust worden. Het ene moment ben je te druk en wil je minder werken, maar een paar weken later staar je wellicht naar een te lege agenda en verdien je niet genoeg. Het is continu balanceren tussen niet genoeg werk en te druk zijn. Dat kan je onrustig maken, vooral in je hoofd. Soms maak je je zorgen over je inkomen voor de komende maanden, terwijl je je even later druk maakt om je gezondheid en voldoende rust en vrije tijd. Of je partner en gezinsleden klagen dat je te weinig tijd en aandacht voor ze hebt; diep in je hart weet je dat ze gelijk hebben. 

Je werk is best leuk, maar… 

Als je aan vrienden of familie over je bedrijf vertelt, doe je dat best enthousiast. Je ex-collega’s kijken misschien met bewondering en respect naar je. Jij hebt de stap gezet naar zelfstandigheid en vrijheid; een stap die zij ook best zouden willen zetten, maar die ze nog niet aandurven. Dat respect vind je leuk en die bewondering koester je. 

Maar als je eerlijk bent, voel je je helemaal niet zo succesvol. OK, je werk is regelmatig echt leuk en er zijn ook klanten waar je graag mee werkt. Maar er zijn ook klanten die volop energie zuigen, waar je moe van wordt. Je kunt je zorgen maken over je toekomst: wie huurt je volgende week in of volgende maand? Verdien je dan nog wel genoeg? Of ben je dan opnieuw zo druk, wanneer wordt het eindelijk rustiger? 

De tegenvallende praktijk van Ariëtte

Ariëtte heeft een praktijk als voedingsdeskundige. Ze werkt van woensdag tot vrijdag in haar eigen praktijk, op maandag en dinsdag heeft ze een administratieve baan bij een bank, om haar inkomen aan te vullen. Ze zou graag fulltime met haar praktijk bezig zijn, maar daarvoor heeft ze nog niet genoeg cliënten. Ook heeft ze regelmatig lege uurtjes tussen haar afspraken door. In die uurtjes wil ze meer aan marketing doen, maar vaak komt dat er niet van. Ze houdt van de afwisseling en maakt met al haar cliënten een praatje. Toch voelt ze zich in de avonden vaak moe en steeds minder voldaan, maar ze kent andere therapeuten die met hun praktijk moeten stoppen. Zij houdt het al drie jaren vol, maar ze zou zo graag meer willen. Regelmatig twijfelt ze: is dat wel mogelijk in haar vakgebied? 

Je vindt dat je niet mag klagen. Er zijn veel ondernemers en mensen met een baan die het minder goed voor elkaar hebben dan jij. Maar als je eerlijk bent, dan voél je je vaak niet gelukkig. Je hebt het gevoel dat het zoveel makkelijker zou moeten kunnen. Dat het leuker zou moeten zijn. Maar hoe? 

Ondermijnend voor (hoog)begaafde zelfstandigen

Voor bijzonder begaafden, zoals slimme, creatieve of hoogbegaafde zzp’ers, is de expert-kant van fase 0 in het begin vaak best leuk. Je bent ergens goed in en daar ga je je bedrijf van maken. Je voelt je inhoudelijk aangetrokken tot een vakgebied, of een groep mensen die je graag wilt helpen. Met jouw bedrijf kun je bijdragen aan de wereld. Bovendien hoop je dat je bedrijf je een inkomen geeft en daarmee autonomie. 

Maar begaafden kunnen ook gefrustreerd raken, vastlopen en opbranden in fase 0. Ze gaan twijfelen aan zichzelf, omdat ze voor een te laag tarief moeten werken. Of ze raken opgebrand en overbelast door een overvolle agenda met werk waar ze te weinig energie van krijgen. Klagende klanten ondermijnen je zelfvertrouwen. Je snelle denkhoofd en gevoelige zenuwstelsel kunnen met je op de loop gaan. Je komt in een negatieve spiraal van twijfels, wat je uitstraalt in je werk, waardoor je klanten kritischer worden en je nog meer twijfelt. Je voelt dat je bijdrage met je bedrijf veel groter zou kunnen zijn, waardoor je een gevoel van zingeving mist. Juist voor begaafden kunnen deze nadelen van fase 0 extra hard aankomen en diepe sporten nalaten. 

Hoe kan je groei als zzp’er er uitzien?

Maar er is ook een positieve kant. Dat knagende gevoel van onrust of ontevredenheid in fase 0, dat mag er zijn. Sterker nog: dat gevoel klopt. Het laat je weten dat je situatie nog niet ideaal is. Dat het anders en beter kan. Hoe dan? Dat weet je nog niet. Maar als je meer gaat ontdekken over de volgende stappen in het groeifasenmodel, ontdek je wat er anders kan in jouw bedrijf:

• In Groeifase één ontdek je hoe je hoogwaardige producten ontwikkelt en die verkoopt aan mensen die er graag voor betalen (jouw fans).
• In fase twee ontdek je met welke marketing je meer van die allerleukste fans aantrekt (en wat je daarvoor helemaal niet hoeft te doen en je lekker links kunt laten liggen). I
• In fase drie ga je gestaag wat opschalen, meer producten lanceren en meer mensen helpen.
• In fase vier groei je tenslotte naar een groter bedrijf, waarin je wellicht anderen opleidt in jouw methode of gaat werken met een netwerk van wereldwijde partners.

Het bijzonder is: in al deze groeifasen kun je gewoon zzp’er blijven, met alle vrijheid die daarbij hoort. Misschien heb je een paar teamleden op afstand die je ondersteunen, maar je blijft een zzp-bedrijf waarin jouw talenten maximaal uit de verf komen.

Al in fase één wordt je werk veel leuker en ga je per direct meer inkomen verdienen. Deze fase één is zo leuk dat een deel van de zzp’ers er bewust voor kiest om helemaal niet meer verder te groeien. Ook zijn er zzp’ers die terugkomen van een complexer bedrijf uit fase drie of vier, en weer met de eenvoud en het directe klantcontact van fase één gaan werken, terwijl ze ondertussen uitstekend verdienen.

Hoe kies je de goede groeistappen?

Hoe neem je nu de goede stappen naar de volgende groeifasen? Daar kan ik eerlijk over zijn: dat is best lastig om zelf te verzinnen. Als het zo makkelijk was, dan deed je het namelijk al. Sterker nog: wat ik helaas vaak zie, is dat zzp’ers in fase 0 precies de verkeerde groeistappen zetten. Ze proberen dingen te implementeren uit fase drie of vier.

Dat is alsof een klein boompje een grote kruin met stevige takken koopt en die aan zich vastbindt. Dat gaat natuurlijk niet goed: bij de eerste beste storm sneuvelt het kleine boompje omdat de stam en wortels nog niet geschikt zijn voor zo’n grote kruin.

Zo is het bij zzp’ers ook: als je tools of technieken uit fase drie implementeert, terwijl je bedrijf nog in fase 0 zit, zal je bedrijf bij de eerste beste tegenwind omvallen. Jammer en onnodig! Want als je de goede groeistappen zet, wordt je werk veel leuker en kun je gestaag en vlot groeien. Met minder moeite bereik je veel meer resultaten.

Welke business coaching kun jij als zzp’er gebruiken?

Mijn werk als business coach bestaat voor een deel hieruit: inschatten in welke groeifase een zzp’er zit, bepalen welke unieke talenten en persoonkenmerken iemand heeft, en daarop een geschikt groeitraject verzinnen. Samen bekijken we wat bij je groeifase past, en waar jij zelf zin in hebt. Daarna krijg je natuurlijk volop inhoudelijke hulp bij je volgende groeifase. Zo kun je ontspannen groeien, omdat je weet dat je werkt aan precies de goede stappen.

Wil je weten of ik je kan helpen bij jouw volgende groeistappen? Meld je dan aan voor een GroeiScan door hier te klikken. Dat is een kostenloos telefoongesprek van circa 30-60 minuten, waarin we samen kijken welke groeistappen jij kunt zetten en of ik je daarbij kan helpen. Welke stappen ga jij zetten?