Soms zijn er van die dingen die je eigenlijk wel van jezelf weet. Maar toch vallen er puzzelstukjes op hun plek als je iets leest, dat precies dat stukje van jezelf behandelt. Dat gevoel kreeg ik toen ik las over ‘overexcitabilities‘. Een niet helemaal passende Nederlandse vertaling is ‘overprikkelbaar’ en een andere gangbare vertaling is ‘intensiteit‘. Een eenvoudige vertaling die alles zegt, is het eenvoudige woordje ‘te‘. Te druk, te beweeglijk, te emotioneel, te gevoelig, te dromerig, te analyserend, teveel verbeelding.

Ik herkende overexcitabilities niet alleen bij mezelf, maar ook bij veel ondernemers en zzp-ers waar ik als business coach mee werk. Dat is niet toevallig. Veel mensen met kenmerken van hoogbegaafdheid hebben meerdere van deze overexcitabilities; en ik werk vaak met van die bijzonder begaafde mensen.

De vijf soorten overexcitability

Maar wat zijn overexcitabilites precies? Door psycholoog Dabrowski, de bedenker van de term, worden er vijf typen intensiteit onderscheiden: 

1. Psychomotorische overexcitability

Kenmerken zijn bijvoorbeeld: je bent actief en energiek, praat veel en snel, houdt van bewegen en beweegt veel, kunt slecht stilzitten. 

Ik zeg: kijk naar de continu bewegende Frankie de Jong in een TV-interview nadat hij 90 minuten over een voetbalveld heeft lopen rennen en je ziet wat hiermee wordt bedoeld. 

2. Sensueel/gevoels intensiteit

Een intense beleving van alle soorten prikkels vanuit je zintuigen, zoals licht en zicht, reuk, smaak, geur, aanraking, gehoor. Je kunt muziek, taal of beeld overweldigend prettig ervaren, maar ook onprettig of er zelfs van walgen. Opvallend is dus dat je niet alleen waarneemt met je zintuigen, maar er ook een sterke emotionele prikkel bij voelt. 

Hadden we thuis zalm gebakken en kwam ik twee dagen later in de keuken, dan rook ik dat nog. En vond ik het stiekem heerlijk, ook om half acht ‘s ochtends. 

3. Intellectuele overexcitability

Een extreem verlangen om dingen te begrijpen, de waarheid te zoeken, kennis te vergaren of informatie te analyseren. Een zeer actieve geest, nieuwsgierig, graag lezen, observeren en nieuwe dingen leren. Van denken houden, puur om het denken zelf. 

Dus die minibieb bij ons voor het huis, waar ik zelf continu boeken uithaal? De eindeloze fietstochtjes in mijn kinderjaren naar de bieb. Of lekker schrijven over overexcitabilites? Tja, dat past bij dit profiel. 

4. Intense verbeelding

Een intensieve speelse geest, rijke associatie van beelden, uitvindingen, fantasie, gebruik van verbeelding en metaforen, rijke dromen of visioenen. Als kind soms moeite hebben met het verschil tussen fantasie en werkelijkheid, kunnen opgaan in je eigen droomwereld. 

Ik vertel uit eigen ervaring: die fantasie-werelden heb je echt niet alleen als kind, maar als volwassene kun je ze ook scheppen. Gewoon, omdat het leuk is en omdat het blijkbaar een behoefte is van je brein om de verbeeldingskracht die je hebt ook te gebruiken.

5. Emotionele overexcitability

Extreem ervaren van emoties en gevoelens, complexe emoties, identificatie met de emoties van anderen, grote sentimentele expressie. Fysieke reacties op emotionele dingen zoals buikpijn. Een capaciteit voor diepe relaties met anderen, een sterke emotionele betrokkenheid bij mensen, plaatsen, dieren of dingen.

De tranen in je ogen als je op een fijne plek komt, de diepe bevrediging die je voelt als je een mooie boom ziet. Dat dus. 

Excitabilities zijn lastig. En leuk

Interessant is dat die excitabilities niet alleen leuk of makkelijk zijn. Ze zijn juist vaak een uitdaging: “kun je nou nooit eens stilstaan, Frenkie!”, “Waarom ben jij altijd zo emotioneel”, “Praat niet zo snel”, “Stop eens met wegdromen, “Je bent toch geen kind meer!”, etc. Vul zelf het rijtje maar aan voor je eigen situatie. 

Waarom is het belangrijk om je eigen intensiteit te snappen? Omdat ze gaan over iets dieps in jou. Het gaat over hoe je bent bedraad. Jouw brein reageert intenser op dingen. Dat is uitermate lastig. En enorm leuk. Als je er mee om kunt gaan. 

Overexcitabilities voor ondernemers en zzp-ers

Ben je ondernemer of werk je als zelfstandige professional, dan is het goed om je eigen overexcitabilities te kennen, te begrijpen, en te leren hanteren. Ze beïnvloeden namelijk sterk waar je goed in bent.

Ben je emotioneel gevoelig? Dan is dat waarschijnlijk lastig in een harde competitieve omgeving. Maar je kunt er uitstekend je brood mee verdienen als sensitieve coach. Praat je veel, zit je vol energie en verbeeldingskracht? Dan is een carriere als businesscoach, waarin je elke dag nieuwe oplossingen voor de bedrijven van je klanten moet verzinnen ideaal. Beter dan die kantoorbaan, waar je in lange vergaderingen naar anderen moest luisteren (ik spreek uit ervaring).

Kortom: je intensiteiten zijn alleen lastig zolang je werkt in een omgeving waarin ze niet tot hun recht komen. Ben je eigen baas, dan is het aan jou om goed voor je gevoeligheden te zorgen en ze effectief in te zetten. Je kunt je bedrijf zo ombouwen, dat je gevoeligheden een bijzonder talent worden. Zo zijn ze niet alleen minder lastig, maar kunnen ze je zelfs een fijn inkomen opleveren. Juist omdat niet iedereen dat bijzondere talent van jou heeft.

Je kunt je bedrijf zo ombouwen dat je gevoeligheden een bijzonder talent worden.

Herken je eigen intensiteit

Daarbij moet ik wel een kanttekening maken: het herkennen van je eigen intensiteit en daar een bedrijf omheen bouwen klinkt makkelijker dan het is. Het vraagt niet alleen skills in zelfreflectie, maar ook in het ontwerpen van waardevolle diensten en het vinden van de goede klanten. Juist dat zijn zaken waar ik hoogbegaafde, creatieve en slimme professionals mee help. Want hoe slim je ook bent, voor jezelf deze dingen verzinnen blijft lastig. Is dat erg? Welnee! Een kapper kan ook zijn eigen haren niet knippen. Vraag dus gerust hulp als je intensiteit herkent, maar nog niet helder hebt hoe je ze zakelijk beter kunt inzetten.

Overexcitabilities als de superkracht in je bedrijf

Als je er zo tegenaan kijkt, dan is een overexcitability helemaal niet zo vervelend: het kan de superpower worden in jouw bedrijf. Je intensiteiten zijn niet alleen dingen waar je gevoelig voor bent. Het zijn dingen waarin jouw brein extra subtiel en sterk is bedraad: juist deze signalen komen heftig door en hebben vaak volop connectie met andere hersengebieden. Connecties die andere mensen, waar deze signalen minder heftig zijn, niet hebben. Leer je daarmee omgaan, dan kan je overexcitability je een enorme power en bevrediging geven in je werk.

Zo kan ik een theorie niet alleen mooi vinden, maar een enorme emotionele band voelen met conceptuele ideeën. Geen wonder dat mijn brein het fijn vond om een proefschrift te schrijven. Of het heerlijk vindt om zich steeds weer te verdiepen in nieuwe methoden om zzp-ers te helpen een goed bedrijf neer te zetten.

Overexcitabilities vereisen zelfkennis

Je overexcitabilities goed leren gebruiken gaat niet vanzelf. Het vraagt een flinke zelfkennis. Je moet gaan begrijpen dat jij anders bedraad bent, dat dingen in jouw hoofd en lichaam subtieler en sterker werken. Daarna begint de puzzeltocht: hoe ga ik hier in hemelsnaam mee om?

Je kunt jezelf vergelijken met een gevoelig afgestelde racewagen. Lastig als je net je rijbewijs hebt. Maar leer je er mee omgaan? Dan kun je met die racewagen fantastische tochten maken, terwijl je er nog steeds ook rustig mee door de stad kunt rijden tussen gewone auto’s. Kortom: je gevoeligheid vraagt om jouw meesterschap. Meesterschap om met je bijzondere aanleg om te gaan.

Zacht werken en je intensiteiten

Je moet leren je eigen energie te voelen, te begrijpen, te hanteren. Juist daarom is ook Zacht Werken belangrijk. Met Zacht Werken leer je om te gaan met je eigen gevoeligheden. Je ontdekt je gebruiksaanwijzing, en leert veel meer over je eigen intensiteiten. Zo zijn ze niet langer lastig, maar leuk. Ze worden je superpower. 

Zie je de komende weken Frenkie weer eens heerlijk wegdraaien of een mooie pass geven aan het einde van een lange en intensieve voetbalwedstrijd? Bedenk dan dat jij zulke superpowers misschien ook hebt, op je eigen bijzondere manier. Juist dankzij je overexcitabilities. Hoe ga jij die superpowers leren hanteren? En hoe zet jij ze in, in je werk? Dat is de ontdekkingsreis van jouw leven.